یکی از روش های جلوگیری از باروری مردان ، عمل وازکتومی می باشد. این عمل قابل برگشت بوده و در صورتی که فرد بخواهد دوباره بارور شود عملی به نام برگشت وازکتومی و یا وازووازستومی انجام می دهد.

در وازکتومی لوله‌های منی‌بر در محل خروج از بیضه قطع شده و انتهای آنها مسدود می‌شود.

در این روش معمولا یک تکه کوچک از لوله‌های منی‌بر به منظور قطع ارتباطشان برداشته می‌شود.

در عمل وازووازستومی پس از باز کردن گره ها و ترمیم لوله ها، در زیر میکروسکوپ دو لوله را به همدیگر پیوند می‌زنند. با وازووازستومی، بازیابی جریان اسپرم در لوله‌های منی انجام می‌شود. وازووازوستومی عملی استاندارد است که به منظور برگشت وازکتومی انجام می‌شود. در این عمل دو سر جدا شده لوله‌های منی دوباره به هم متصل می‌شوند.

عمل وازکتومی عملی سرپایی است که در زمانی حدود 20 الی 30 دقیقه با بی حسی موضعی قابل انجام است.

به دلیل طولانی بودن مدت زمان انجام وازووازستومی بیمار تحت بیهوشی موضعی یا عمومی قرار می گیرد.

انجام وازووازستومی به طور کلی دو تا سه ساعت طول می کشد و این زمان به پیچیدگی جراحی و تجربه پزشک جراح بستگی دارد. گاهی ممکن است به پنج ساعت هم برسد.

برای هر بیضه چیزی در حدود حداقل یک ساعت زمان نیاز است تا بازگشت وازکتومی انجام شود. شانس موفقیت در عمل بازگشت وازکتومی به عواملی مانند سن و مدت زمانی که از وازکتومی گذشته است، بستگی دارد. در حین جراحی برگشت وازکتومی، هرچقدر ترشحات بیضه روان تر و شفاف تر باشند، احتمال موفقیت در عمل بیشتر است. .

عمل‌های برگشت اغلب بصورت سرپایی توسط متخصص اورولوژی انجام می‌شوند. برگشت‌ها را می‌توان در یک بخش سرپایی بیمارستان انجام داد. اگر از میکروسکوپ جراحی استفاده شود، عمل در حالی که تحت بیهوشی هستید انجام می‌شود.

پس از بیهوشی پزشک یک برش کوچک در دو طرف کیسه بیضه ایجاد می‌کند و انتهای لوله‌ها را که توسط وازکتومی مسدود شدند باز میکند. جراح برای مطلع شدن از وجود اسپرم ، مایع را از انتهای نزدیک‌ترین لوله به بیضه می‌گیرد. در این مرحله دو نوع عمل برگشت می‌توان انجام داد:

وازووازستومی :

در صورتی که اسپرم در مایع قبل از انزال موجود باشد نشان دهنده این است که مسیر بین بیضه و جایی که لوله را بریدند ، باز است و می توان انتهای لوله را متصل کرد. اصطلاحی که برای اتصال مجدد دو انتهای این لوله به کار می‌رود وازووازستومی است. این روش تا حد زیادی موثر واقع می شود.

وازواپیدیدیموستومی :

اگر در مایع وازال (مایع قبل از انزال) هیچ اسپرمی نباشد، ممکن است نشان دهنده فشار ناشی از وازکتومی که باعث نوعی گسیختگی در لوله اپیدیدیم می شود، باشد. این گسیختگی باعث انسداد می شود. در این صورت متخصص اورولوژی باید با عبور از محل انسداد انتهای بالایی لوله را به اپیدیدیم متصل نماید. این فرایند وازواپیدیدیموستومی نام دارد و با همان هدف وازووازستومی انجام می‌گیرد.

بطور قطعی نمی توان گفت که درصد موفقیت این عمل چقدر است. درصد موفقیت به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:

1- زمان قطع کردن لوله ها : هر چه زمان کمتری گذشته باشد درصد موفقیت بیشتر خواهد شد.

2- مهارت جراح

3- میزان پیشرفته بودن میکروسکوپ های موجود در اتاق عمل

4- وجود بیماری های زمینه ای که باعث تضعیف اسپرم می شوند مانند واریکوسل، کوچکی بیضه و عملکرد ضعیف سلول های نطفه ساز بیضه قبل از عمل، اپیدیدیمیت و ورم مزمن …..

5- سن زوجین

6- محل قطع لوله ی نطفه بر: هر چه از اپیدیدیم فاصله داشته باشد، بهتر است.

برای بیمار قبل از انجام عمل وازووازستومی یک ارزیابی از جمله معاینه فیزیکی کیسه بیضه انجام می شود.

این ارزیابی به جراح اجازه می دهد نوع عمل و میزان پیچیدگی جراحی را مشخص کند.

سوابق پزشکی فرد نیز گرفته شده و پزشک برای تعیین نحوه انجام وازکتومی آن ها را مورد بررسی قرار خواهد داد.

اگر در حین جراحی بخش های بزرگی از وازدفران برداشته شود برگشت وازکتومی پیچیده تر بوده و احتمال موفقیت کمتر است.

شریک بیمار نیز باید برای ارزیابی سلامت آزمایشات باروری از جمله معاینه زنان اقدام کند.

برخی جراحان ترجیح می دهند حدود نیم ساعت قبل از جراحی به بیمار آنتی بیوتیک و داروی آرام بخش ضعیف بدهند.

در صورت موفقیت آمیز بودن عمل میانگین زمان باردار شدن یک سال است و اکثر بارداری ها در دو سال اول اتفاق می افتند.

تعداد اسپرم کافی معمولاً طی سه تا شش ماه بازمی گردد.

برای زوجینی که پس از وازکتومی بدنبال بارداری هستند اما نمی خواهند عمل وازووازوستومی انجام دهند گزینه های دیگری در دسترس است.

از آنجا که دیگر در انزال اسپرم وجود ندارد، اسپرم مجدداً از طریق استخراج از بافت بیضه یا آسپیراسیون (با استفاده از سوزن) از بیضه یا اپیدیدیم بازیابی می شود و پس از لقاح به رحم زن منتقل می شود. این روند لقاح آزمایشگاهی نامیده شده و برای افزایش میزان موفقیت آن از روشی به نام تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم استفاده می شود.