لقاح داخل رحمی (IUI) نوعی لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری می باشد. در این روش نمونه اسپرم از مرد گرفته شده و در آزمایشگاه اسپرم های مناسب انتخاب شده و سپس شسته و غلیظ می شوند. اسپرم‌هایی که شسته و غلیظ شده‌اند دقیقاً در زمانی که تخمدان یک یا چند تخمک را برای لقاح آزاد می‌کند، در رحم قرار می‌گیرند. این فرآیند موجب افزایش احتمال تماس تخمک با اسپرم در محیط رحم شده و احتمال بارداری را بالا می برد. نتیجه مورد انتظار IUI این است که اسپرم به داخل لوله فالوپ شنا کند و تخمک منتظر را بارور کند و در نتیجه حاملگی اتفاق بیافتد. IUI روش بسیار ساده ای است که امروزه کاربرد بسیار گسترده ای در درمان ناباروری پیدا کرده است.

دهانه رحم به طور طبیعی تعداد اسپرم هایی که وارد رحم می شوند را محدود می کند. این بدان معنی است که در واقع تنها درصد کمی از اسپرم ها در انزال راه خود را به لوله های فالوپ باز می‌کنند. در IUI اسپرم در زمان تخمک گذاری در رحم زن قرار داده می شود. این عمل باعث می شود مسیر عبور لوله های فالوپ بسیار کوتاه تر شود و اسپرم های بیشتری با تخمک روبرو شوند. هدف از این روش افزایش احتمال باردار شدن می باشد.

• پیش از اینکه بیماران وارد سیکل IVFشوند، پزشک توصیه به انجام IUI می‌کند. این روش برای زوج هایی با مشکلات زیر توصیه می شود:
• کم بودن حجم مایع منی
• زیاد بودن تعداد اسپرم های غیر طبیعی
• زمانی که اندومتریوز حاد و یا مزمن وجود داشته باشد.
• تعداد و تحرک کم اسپرم
• کم بودن مخاط دهانه رحم
• وجود ترشحات کشنده اسپرم در دهانه رحم
• اختلال در موکوس سرویکس
• مشکلات مربوط به تخمک گذاری در خانم ها
• زنانی که به دلایل مختلف هنگام برقراری ارتباط جنسی انقباضات رحمی دارند (واژینیسموس) و عملا نمی توانند رابطه داشته باشند.
• ناباروری به دلایل نامشخص
• اختلالات ساختمانی آلت تناسلی (تنگی یا ناهنجاری های دهانه رحم)
• ناتوان بودن در ایجاد و حفظ حالت نعوظ
• عدم امکان انزال درون واژن توسط مرد به دلیل ناتوانی جنسی

• بسته بودن لوله های فالوپ
• اندومتریوز شدید
• تخمک های با کیفیت پایین
• تعداد تخمک کم (ذخایر تخمدان پایین)
• ناباروری عامل مردانه دارید
• در اواخر 30 سالگی یا بالای 40 سالگی توصیه به IVF می شود، حتی اگر IUI مناسب باشد.با افزایش سن زنان، تعداد تخمک های موجود به طور طبیعی کاهش می یابد، همچنین شانس موفقیت با IUI کاهش می یابد.

در این روش به مرد یک ظرف داده می‌شود تا پس از انجام انزال به روش استمنا (خودارضایی) ، مایع منی خود را در آن بریزد. این نمونه حداکثر باید ظرف مدت نیم تا یک ساعت به آزمایشگاه تحویل داده شود. در آزمایشگاه پس از طی مراحلی ( مانند شستشوی اسپرم با روش‌های مختلف که بر حسب روش استفاده شده از نیم تا دو ساعت وقت می‌گیرد)،‌ اسپرم آماده‌سازی می‌شود. اسپرم آماده‌سازی شده به رحم تزریق می‌شود. به این منظور یک کاتتر حاوی اسپرم‌ را از دهانه و گردن رحم گذرانده، وارد رحم می‌کنند و اسپرم‌ها را به درون رحم تزریق می‌کنند. روش انجام IUI بدون درد بوده و توسط متخصص زنان و نازایی انجام می گیرد. خود عمل IUI فقط یک الی دو دقیقه طول می کشد و نیازی به دارو یا مسکن ندارد.

منظور از شست و شوی اسپرم که یک روش آزمایشگاهی است؛ این است که با استفاده از تکنیک های خاص اسپرم های متحرک و طبیعی را از سایر اسپرم ها جدا کرده و در روش های کمک باروری مانند IUI و IVF استفاده می‌کنند.

میزان موفقیت در IUI به طور کلی حدود یک سوم میزان موفقیت IVF است. میزان موفقیت در IUI حدود 15 درصد در هر سیکل می‌باشد. در صورت عدم موفقیت پس از انجام سه بار IUI بایستی روش‌های درمانی دیگر مد نظر قرار بگیرد. در هر سیکل درمان مقدار موفقیت IUI به عوامل مختلفی بستگی دارد. در مواردی که تعداد و کیفیت اسپرم های مرد مطلوب باشد احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود. همچنین بیماری ها نیز موفقیت را کاهش می دهند. از دیگر عوامل می توان به سن زن و وضعیت فیزیولوژیکی او اشاره کرد. میزان موفقیت IUI در خانم هایی که بالاتر از سی و پنج سال سن دارند کمتر خواهد بود .

در طول سیکل IUI مصرف دخانیات ممنوع می باشد. مصرف دخانیات باعث تغییر شکل در اسپرم‌ها می شود و در نفوذ اسپرم به تخمک اختلال ایجاد می‌کند.

انجام این روش به هیچ عنوان با درد همراه نمی باشد انجام این روش تقریبا مشابه انجام پاپ اسمیر می باشد. بعد از انجام IUI شاید مقداری اسپاسم شکمی احساس شود، که علت آن آزاد شدن تخمک می باشد و نیاز به اقدام خاصی ندارد.

انجام IUI بی خطر می باشد و خطر ایجاد عوارض جدی در این روش بسیار کم است. عوارض اصلی IUI می تواند درد های زیر شکمی و جراحات کوچک در دهانه ی رحم باشد، که این زخم ها ممکن است باعث لکه بینی شوند.

گاهی نیز از عوارض این روش می توان عفونت را نام برد، که احتمال ابتلا به آن بسیار پایین است.

نگرانی اصلی این است که ممکن است حاملگی چند قلویی (دوقلو، سه قلو یا بیشتر) اتفاق بیفتد، که برای سلامت مادر و نوزاد خطرآفرین است. احتمال نارس بودن، وزن کم هنگام تولد یا مرگ قبل یا بعد از تولد نوزادان در حاملگی چند قلویی افزایش می یابد.