تخمک کشی
تخمک کشی
روش درمان ناباروری با آی وی اف (IVF) دارای مراحل مختلفی است، که عمل تخمک کشی، یکی از مراحل آن می باشد. حدود دو هفته زمان لازم است تا تخمک هارا توسط داروهای هورمونی تحریک کرده و باعث بلوغ آن ها شد. این روند تا زمانی ادامه می یابد که قطر فولیکول های موجود در هر تخمدان به 17-19 میلی متر و در برخی موارد 16-22 میلی متر برسد.
IVF زمانی انجام میشود که کیفیت اسپرم ها طبیعی باشند. اگر مشکلاتی در کیفیت اسپرم مانند تحرک کم اسپرم یا تعداد کم آن وجود داشته باشد، میتوان به جای آن از روشی به نام تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) یا میکرواینجکشن استفاده کرد، که یکی از روشهای مؤثر لقاح آزمایشگاهی در درمان زوجین نابارور است. در این روش در محیط آزمایشگاه، اسپرم با کیفیت و قابل بارور با ابزارهای ویژه ای به صورت مستقیم به داخل سیتوپلاسم تخمک تزریق میشود.
عوارض:
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (یک واکنش شدید به داروهای باروری)
- حاملگی چند قلویی (می تواند مشکلات سلامتی جدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند.)
- حاملگی خارج از رحم
- نقایص مادرزادی احتمالی (این موارد نادر هستند و تحقیقات هنوز در حال انجام است.)
روند تخمک کشی:
طی عمل تخمک کشی، از طریق پروب سونوگرافی، تخمک های بالغ جمع آوری می شوند، به این صورت که سوزنی از طریق واژن وارد تخمدان شده و مایع فولیکول که حاوی تخمک بالغ است کشیده می شود.
بلافاصله پس از تخمک کشی، تخمک ها جمع آوری شده و در زیر میکروسکوپ قرار میگیرند و پس از شستشو در محیط مناسبی، در دمای 37 درجه سانتی گراد قرار داده می شوند. کیفیت تخمک های بدست آمده ارزیابی شده و در صورت مناسب بودن، با اسپرم لقاح داده می شوند. معمولا همزمان با عمل پانکچر، نمونه اسپرم نیز از همسر بیمار تهیه می شود، سپس آنالیز مایع منی انجام گرفته و پس از انجام فرآیند های متعدد، اسپرم ها برای لقاح آماده می شوند.
داروهای لازم شامل:
- داروهای حاویLH، FSH و یا ترکیبی از هر دو جهت تحریک تخمدان
- داروی پیشگیری از بلوغ زودرس تخمکهای در حال رشد (آگونیست ها و آنتآگونسیت ها)
- داروی آزاد سازی تخمک شامل تجویز گنادوتروپین جفتی (HCG)
اتاق عمل:
فرایند تخمک کشی در حدود ۱۵-۳۰ دقیقه طول خواهد کشید. پزشک به وسیله سوزن اولتراسونو نازک و توخالی از بین واژن عبور کرده و وارد تخمدان که حاوی تخمک های رسیده است، می شود . سوزن اولترا به دستگاه ساکشن متصل می باشد که به آرامی تخمک های رسیده را از فولیکول ها خارج می کند. فرایند تخمک کشی نیازی به بستری ندارد. معمولاً 8 تا 12تخمک در هر چرخه به دست می آید. همه زنان یکسان به درمان پاسخ نمی دهند و به عوامل مختلفی مانند ویژگی های هر زن، پاسخ او به درمان، شرایط پزشکی احتمالی، سن مادر و نحوه زندگی او بستگی دارد. در مواردی که بیمار ذخیره تخمدانی پایینی دارد، تنها 1 یا 2 تخمک می توان به دست آورد. مرحله بعد شامل لقاح اسپرم با بهترین تخمک جهت تشکیل جنین با کیفیت بالا می باشد. در روش IVF اسپرم و چندین تخمک را در ظرف مخصوص آزمایشگاه قرار می دهند تا خودشان لقاح یابند. ولی در روش ICSI اسپرم انتخابی برای لقاح، به داخل تخمک تزریق می شود. اسپرم برای انتقال از نظر چندین ویژگی از جمله شکل و حرکت بررسی و توسط سوزن آسپیره می شود و سپس سوزن را از پوست تخمک وارد کرده و به آرامی به داخل سیتوپلاسم انتقال می دهند. سپس تخمک لقاح یافته رشد خود را تا ۵ الی ۶ روز ادامه می دهد تا به بلاستوسیت تبدیل شود. در واقع در روش های کمک باروری تمام موانع دور زده می شوند تا شانس باروری افزایش یابد. بعد از آماده شدن جنین ها، پزشک با توجه به کیفیت جنین و همچنین وضعیت سلامتی زن، زمان انتقال را تعیین می کند. در روز انتقال، جنین انتخابی توسط جنین شناس و پزشک به رحم منتقل می شود.
سوالات متداول
منظور از فریز کردن تخمک و جنین چیست؟
معمولاً تعدادی از تخمکهای دریافت شده طی فرایند تخمککشی با کیفیت، بالغ و مناسب جهت فریز هستند، لذا بلافاصله و طی حداکثر ۲۴ ساعت یا به صورت تخمک یا به صورت جنین (بعد از لقاح تخمک با اسپرم) در آزمایشگاه و در محیطی مخصوص فریز میشوند، تا در موقع لزوم مورد استفاده قرار بگیرند.
قبل و بعد از عمل تخمککشی فعالیت جنسی به چه صورت است؟
قبل از تخمککشی و در طول سیکل ای وی اف تخمدانها در اثر مصرف داروهای هورمونی ملتهب، بزرگ و حساس میشوند. در صورت داشتن رابطه جنسی و باردار شدن احتمال پارگی تخمدان و همچنین تورشن تخمدان(چرخش تخمدان) وجود دارد. تا مدتی بعد از تخمک کشی نیز تخمدانها همچنان متورم، دردناک و حساس باقی خواهند ماند. فعالیت سنگین و فعالیت جنسی ممکن است منجر به درد شدید و در بعضی موارد خونریزی شدید واژن شود. به طور کلی، متخصصان باروری توصیه میکنند تا دو هفته پس از تخمککشی از رابطه جنسی خودداری شود تا لگن و تخمدانها بتوانند استراحت کنند و بهبود یابند. همچنین ممکن است در طی عمل تخمک کشی امکان کشیدن تعدادی از تخمکها نباشد درنتیجه امکان بارداری با رابطه جنسی وجود دارد و بارداری ایجاد شده ممکن است هم برای مادر و هم جنین خطرناک باشد و جزو بارداری های پرخطر طبقهبندی میشوند.، چون رحم و تخمدان آمادگی لازم را ندارند و شرایط لازم برای بارداری وجود ندارد.
به طور کلی پروسه تخمککشی چقدر طول میکشد؟
آماده سازی برای تخمککشی حدودا دو هفته طول میکشد. در این مدت باید چندین آزمایش، سونوگرافی و معاینات پزشکی انجام گیرد و از داروهای هورمونی برای تحریک تخمک استفاده شود.
آیا در طول سیکل آی وی اف می توان سیگارو الکل مصرف کرد؟
توصیه میشود قبل از تخمک کشی، رژیم غذایی سالم شروع شود و مصرف دخانیات قطع گردد. در تمام طول فرآیند IVF تا بعد از انتقال جنین باید از مصرف الکل و سیگار خودداری نمود.
چه آزمایشاتی باید قبل از ورود به سیکل تخمک کشی انجام شود؟
تمام ازمایشات هورمونی به طور کامل برای زنان انجام میشود. همچنین انجام اسپرموگرام(آزمایش مایع منی جهت بررسی اسپرم ها) برای مرد نیز ضروری میِباشد. بررسی ذخیره تخمدان و سونوگرافی جهت بررسی تخمدانها، رحم و لوله ها نیز انجام میگیرد. اگر نیاز به هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی و یا هر اقدام دیگری باشد، نیز قبل از این عمل انجام خواهد گرفت.