سدیم NA
توضیحات
الکترولیتها مواد معدنی هستند که حامل بارهای مثبت یا منفی هستند و در مایعات بدن انسان وجود دارند. سدیم و الکترولیتهای دیگر مانند پتاسیم، کلرید و بیکربنات (یا دی اکسید کربن) به عملکرد طبیعی سلولها و تنظیم میزان مایعات بدن کمک میکنند. با وجود آنکه سدیم در تمام مایعات بدن وجود دارد، بالاترین غلظت آن در خون و در مایعات خارج از سلولهای بدن یافت میشود. مقدار سدیم خارج سلولی و به همراه آن مقدار آب بدن توسط کلیهها تنظیم میشود.
یک فرد در رژیم غذایی خود سدیم را از نمک خوراکی (کلرید سدیم یا NaCl) و تا حدی از اکثر غذاهایی که مصرف می کند، دریافت میکند. از اینرو بیشتر افراد مقدار کافی سدیم را دریافت میکنند. بدن مقدار کافی از این ماده را که لازم دارد استفاده کرده و مقادیر اضافه آن توسط ادرار دفع می کند. آزمایش سدیم (Na) خون به منظور تعیین مقدار دقیق سدیم در بدن انجام میشود. این آزمایش به عنوان بخشی از آزمایشهای غربالگری عمومی درخواست داده میشود.
شرایط آزمایش:
- نیاز به آمادگی خاصی ندارد و ناشتا بودن قبل از آزمایش ضروری نمی باشد.
- آزمایش خون ساده می باشد.
نکات جانبی:
این آزمایش برای کمک به تشخیص عوامل و بیماریهایی که موجب بالا رفتن یا پایین آمدن سدیم خون میشوند درخواست میگردد، مواردی از قبیل:
کمک به شناسایی، ارزیابی و نظارت بر عدم تعادل الکترولیتها و یا عدم تعادل اسیدوز یا آلکالوز
شناسایی علت و کمک به نظارت بر درمان افراد مبتلا به کم آبی یا تجمع بیش از حد مایعات (ادم)
ارزیابی و نظارت بر انواع بیماریهای مزمن یا حاد مانند بیماریهای مغزی، ریوی، کبدی، قلبی، کلیه، تیروئید یا غدد فوق کلیوی
نظارت بر درمان بیماریهایی که میتوانند منجر به ایجاد سطح غیر طبیعی سدیم در بدن شوند: مانند فشار خون و مصرف داروهای دیورتیک (داروهای ادرار آور)
برخی از علائم کاهش سدیم عبارتند از:
- ضعف، خستگی
- گیجی
- بیحالی
- کما (در موارد شدید)
هنگامی که سطح سدیم خون به آرامی کاهش مییابد معمولاً علائمی مشاهده نمیشود. از اینرو در اغلب معاینات پزشکی حتی اگر فرد علامت خاصی نداشته باشد مقدار سدیم خون بررسی میشود.
برخی از نشانههای سدیم بالا میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تشنگی
- غشای مخاطی خشک (به عنوان مثال دهان و چشم)
- دفع ادرار کمتر
- انقباض عضله
- آشفتگی
- بیقراری، غیر منطقی عمل کردن، کما یا تشنج (در موارد شدید)
هنگامی که فرد برای مدتی سرم درمانی شده باشد و یا در خطر بروز کم آبی باشد آزمایش سدیم و سایر الکترولیتها انجام میشود.
آزمایش سدیم در زمان نظارت بر درمان بیماریهای کبدی، کلیوی، فشار خون بالا و نارسایی قلبی انجام میشود. انجام آزمایش در فواصل زمانی مشخص درخواست داده میشوند.
شرایطی که میتواند منجر به کاهش سدیم خون (هیپوناترمی) شود عبارتند از:
- از دست دادن بیش از حد سدیم در شرایطی مانند اسهال، استفراغ، تعریق زیاد، استفاده از داروهای ادرار آور، بیماری کلیوی یا سطح پایین کورتیزول، آلدوسترون و هورمونهای جنسی (بیماری آدیسون)
- نوشیدن بیش از حد آب در حین ورزش
- تجمع بیش از حد مایعات در بدن (ورم) ناشی از نارسایی قلبی، سیروز و بیماریهای کلیوی که باعث از دست دادن پروتئین میشود (سندرم نفروتیک)
- درگیری مغز و ریهها، انواع مختلف سرطان و استفاده از برخی داروها که منجر به تولید بیش از حد هورمون ضد ادرار (ADH) شده و در نتیجه مقدار زیادی آب در بدن فرد نگهداری میشود.
برخی از شرایطی که میتواند باعث بالا رفتن سطح سدیم خون (هایپرناترمی) شوند عبارتند از:
- کم آبی بدن و از دست دادن بیش از حد آب بدون نوشیدن آب کافی (دلیل شایع)
- سندرم کوشینگ
- دیابت بیمزه
- مصرف نمک بیش از حد در رژیم غذایی
شایعترین بیماریهایی که با اختلال میزان سدیم ارتباط دارند شامل موارد زیر است:
- تورم مغز
- ضربه مغزی
- پوکی استخوان
- تشنج
- بیماری کبد
- نارسایی قلبی
- اختلالات غده فوق کلیوی
- کم کاری تیروئید
میزان سدیم در آزمایش خون
مقادیر نرمال سدیم در آزمایش خون بین ۱۳۵ تا ۱۴۵ قرار دارد. زمانی که مقادیر تست سدیم یا آزمایش Na کمتر از ۱۲۱ و بیشتر از ۱۵۸ را نشان دهد، فرد وارد وضعیت بحرانی خواهد شد.