آزمایش آهن در جهت تعیین سطح آهن خون انجام می‌شود. از طریق این آزمایش میزان گردش آهن در خون، ظرفیت کل خون برای انتقال آهن و میزان ذخیره آهن در بدن تعیین می‌شود.

بررسی سطح آهن در بدن فرد از طریق چندین آزمایش مختلف انجام می‌شود. آزمایش‌های آهن اغلب با هم تجویز می‌شوند و نتایج هر یک از آن‌ها می‌تواند به شناسایی کمبود آهن، کم خونی فقر آهن یا آهن بیش از حد بدن (اضافه بار) کمک کند.

نتایج آزمایش‌های آهن همچنین ممکن است به تمایز علل مختلف کم خونی کمک کند.

آهن مورد نیاز بدن بطور معمول از طریق مواد غذایی کسب می‌شود، در روده کوچک جذب خون می‌گردد و پس از اتصال به ترانسفرین در بدن جابجا می‌شود. ترانسفرین در کبد ساخته می‌شود. در افراد سالم بخش اعظمی از آهن در حال انتقال (متصل به ترانسفرین) در ساخت هموگلوبین‌ گلبول‌های قرمز شرکت می‌کند. مقدار باقیمانده آن در بافت‌ها به شکل فریتین یا هموسیدرین ذخیره می‌شود. مقدار کمی از آهن نیز برای سنتز پروتئین‌هایی همچون میوگلوبین و بعضی از آنزیم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با توجه به این موضوع برای اندازه‌گیری سطح آهن خون آزمایش‌های مختلفی انجام می‌شود و بررسی هر یک از عوامل دخیل در عملکرد آهن می‌تواند در تشخیص سطح آهن کمک کننده باشد.

•  ناشتا بودن فرد الزامی است و نباید از ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی به جز آب خورده باشد.
• آزمایش از طریق خونگیری از رگ بازو انجام می شود.
•  بهترین زمان نمونه‌گیری صبح می‌باشد زیرا ریتم شبانه‌روزی بر سطح آهن خون تاثیر می‌گذارد و مقدار آهن خون در هنگام عصر پایین‌تر است.
•  در افرادی که از قرص آهن یا مکمل‌های حاوی آهن استفاده می‌کنند توصیه می‌شود که در مورد قطع مصرف دارو قبل از انجام آزمایش با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

سطح ناکافی آهن در جریان خون یا در حالت ذخیره در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن (آنمی فقر آهن) می‌شود. در کم خونی ناشی از فقر آهن سطح هموگلوبین و هماتوکریت خون کاهش پیدا می‌کند و گلبول‌های قرمز کم رنگ‌تر و کوچک‌تر می‌شوند.

در مراحل اولیه فقر آهن، اگرچه تاثیرات فیزیکی ناشی از کمبود آهن مشاهده نمی‌شود اما این امکان وجود دارد که مقدار ذخیره آهن قبل از بروز علائم و نشانه‌های بیماری بطور قابل توجهی کاهش پیدا کند.

• خستگی
• احساس ضعف و بی‌حالی
• سرگیجه
•  سر درد
• رنگ پریدگی پوست

وجود آهن مازاد بر نیاز بدن می‌تواند برای بدن مضر و سمی باشد. ذخیره آهن و فریتین در زمانی که میزان جذب آهن بیشتر از حد نیاز بدن باشد افزایش می‌یابد.

درد مفصل، خستگی، ضعف، کمبود انرژی، درد شکم، از دست دادن میل جنسی، آسیب به اعضای بدن مانند قلب یا کبد

جذب زیاد آهن با گذشت زمان می‌تواند منجر به تجمع تدریجی ترکیبات آهن در اندام‌ها شود و در نهایت ممکن است باعث اختلال در عملکرد و نارسایی آن‌ها شود. در بیماری ارثی هموکروماتوزیس بدن مقادیر زیادی از آهن را از رژیم‌های غذایی معمولی جذب می‌نماید افزایش و تجمع آهن در بدن می‌تواند به دلیل مصرف بیشتر از مقدار تجویز شده مکمل‌های غذایی حاوی آهن نیز رخ دهد.

افراد مبتلا به بعضی از بیماری‌های خونی ممکن است دچار آهن اضافه بار شوند؛ مانند مبتلایان کم خونی سلول داسی شکل، تالاسمی ماژور و انواع دیگری از کم خونی‌ها

بعضی از افراد دارای اعتیاد به مصرف الکل و مبتلایان به بیماری‌های مزمن کبدی

در زمان افزایش نیاز بدن به مقادیر بیشتری از آهن همچون زمان بارداری، شیردهی، کودکی و خونریزی‌های مزمن مانند زخم معده یا سرطان روده بزرگ

خونریزی‌های زیاد دوران قائدگی در بانوان

مصرف ناکافی آهن از طریق مواد غذایی یا مکمل‌های غذایی

عدم توانایی بدن برای جذب آهن از مواد غذایی خورده شده مانند بیماری سلیاک

علاوه بر موارد بالا، پایین آمدن سطح آهن سرم در شرایطی که بدن قادر به گردش صحیح آهن در جریان خون نباشد و استفاده درست از آهن ذخیره شده نباشد، نیز رخ دهد مانند:

سنجش آهن در بسیاری از شرایط التهابی مزمن، به ویژه در سرطان‌ها و بیماری‌های خود ایمنی و عفونت‌های مزمن مانند ایدز، زمانی درخواست می‌شود که نتایج آزمایش CBC، پایین بودن سطح هموگلوبین و هماتوکریت را نشان دهد.

• خستگی
• احساس ضعف و بی حالی
• کمبود انرژی
• سرگیجه
• سر درد
• رنگ پریدگی پوست
• درد مفاصل
• آزمایش آهن در افرادی که به علت کم خونی آهن تحت درمان هستند در فواصل زمانی منظم به منظور نظارت بر پیشرفت درمان درخواست می‌شود.

پزشک معالج ممکن است استفاده از مکمل‌های غذایی و رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر زیادی از آهن (مانند خرما، عدس و …) را تجویز ‌کند. علاوه بر این در طول دوره درمان پزشک سعی در یافتن علت کم خونی نیز خواهد کرد.

با توجه به تشخیص علت کم خونی فقر آهن، درمان ممکن است از طریق هر یک از موارد زیر انجام شود:

 استفاده از داروهایی مانند داروهای ضد بارداری خوراکی برای کاهش میزان خونریزی قائدگی

 تجویز آنتی‌بیوتیک و سایر داروها برای درمان زخم معده

جراحی برای برداشتن پولیپ خونریزی دهنده، تومور یا فیبروئید

اگر کم خونی فقر آهن شدید باشد، ممکن است که مقادیری از آهن از روش تزریقی و برای جبران خون از دست رفته تجویز شود.

• در زمانی که معده خالی است.
• مکمل‌های آهن بهتر است به همراه ویتامین C مصرف شود.
• از مصرف مکمل‌های آهن همزمان با داروهای ضد اسید معده خودداری نمائید.

عوارض مصرف مکمل های آهن

مکمل‌های آهن می‌توانند باعث یبوست شوند، بنابراین ممکن است نیاز به نرم کننده مدفوع نیز باشد.

آهن ممکن است رنگ مدفوع را سیاه کند که یک عارضه جانبی بی‌ضرر است.

باید توجه داشت که مقدار و مدت زمان مصرف مکمل‌های آهن باید با توجه به تجویز پزشک تعیین شود. مصرف بیش از اندازه از آن‌ها در بدن ایجاد مسمومیت خواهد کرد.

میزان نرمال در زنان: ۶۰ تا ۱۶۰ mcg/dL