توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) عبارت است از یک عفونت انگلی ناشی از انگل توکسوپلاسما گوندی که در انسان‌ها و بسیاری از گونه‌های پستانداران و پرندگان ایجاد می‌شود. توکسوپلاسما گوندی یک انگل تک یاخته داخل سلولی اجباری می باشد که باعث عفونت های شدید در انسان و حیوانات اهلی می شود.

در طول چند هفته اول پس از قرار گرفتن در معرض بیماری، عفونت به طور معمول باعث ایجاد یک بیماری خفیف مانند آنفلوآنزا می‌شود. انگل به ندرت باعث هر گونه نشانه در افراد بزرگسال و سالم می‌شود در افرادی که سیستم ایمنی آنها طبیعی است، عفونت حاد ممکن است بدون علامت بوده و یا باعث لنفادنوپاتی شده و در مواردی نیز ممکن است با آسیب قابل توجه به ارگان ها همر اه باشد.

با این حال افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بدن، مانند بیماران مبتلا به ایدز و یا زنان باردار، ممکن است به طور جدی بیمار شوند و گاهی اوقات حتی می‌تواند کشنده باشد.

این انگل می‌تواند باعث آنسفالیت (التهاب مغز) و بیماری‌های عصبی شود و می‌تواند قلب، کبد، گوش داخلی و چشم را تحت تأثیر قرار دهد.

سرم (نمونه خون) مورد نیاز است.

در خون معمولاً سطح آنتی بادی علیه توکسوپلاسما (آنتی بادی از کلاس IgM و IgG) اندازه‌گیری می‌شود.

این آزمایش نیازی به ناشتا بودن و یا محدودیت خاص در رژیم غذایی ندارد.

علل تجویز آزمایش

تشخیص توکسوپلاسموز حاد در بیماران دچار سرکوب ایمنی، خانم‌های باردار و نوزادان

تشخیص ایمنی حاصل از عفونت قبلی (مانند عفونت جنینی)

بیماری به چند شکل در انسان بروز می‌کند:

۱. توکسوپلاسموز مادرزادی (از مادر دچار عفونت به جنین منتقل می‌گردد.)

۲. توکسوپلاسموز چشمی (رتینوکوروئیدیت نیز خوانده می‌شود که معمولاً حاصل توکسوپلاسموز مادرزادی است ولی علائم ممکن است در جوانی ایجاد شوند.)

۳. توکسوپلاسموز حاد در فرد سالم

۴. توکسوپلاسموز حاد در فرد دچار نقص ایمنی (افراد مبتلا به ایدز یا سرطان یا افرادی که داروهای سرکوبگر ایمنی مصرف می‌کنند.)

۵. توکسوپلاسموز نهفته (بخصوص در افراد دچار ضعف ایمنی) بیماری بدون اینکه علامت واضحی داشته باشد پیشرفت می‌کند. در مغز یا عضلات کیست تشکیل می‌شود.

توکسوپلاسما گوندی معمولاً به یکی از روش‌های زیر منتقل می‌گردد:

۱. خوردن گوشت‌های خوب پخته نشده حیوانات بیمار

۲. گربه‌های حامل میکروب می‌توانند آن را از مدفوع خود دفع کنند؛ فردی که با بی‌دقتی به مدفوع گربه دست می‌زند و دست خود را نمی‌شوید، ممکن است دچار عفونت گردد.

۳. انتقال خون از بیمار به فرد سالم

۴. زن بارداری که دچار عفونت می‌گردد، می‌تواند آن را به جنین منتقل کند (غالباً با گرفتاری شدید جنین). اگر مادری‌ در هنگام بارداری‌ برای ‌اولین‌ بار مبتلا به‌ توکسوپلاسموز شود احتمال‌ دارد‌ جنین‌ نیز مبتلا شود.

- اگر در سه‌ ماهه‌ اول‌ بارداری‌‌ مادر مبتلا شود با عبور انگل‌ ازجفت‌ و رسیدن‌ به‌ جنین‌ در اغلب ‌موارد عوارض‌ وخیم‌ یا سقط جنین‌ بروز خواهد کرد.

- در صورت انتقال انگل در سه ماهه دوم با علائم چشمی مثل جدا شدن پرده شبکیه ، میکروسفالی و عقب‌ ماندگی‌ ذهنی‌ مشاهده می شود.

- لنفادنوپاتی، هپاتواسپلنومگالی، هپاتومگالی، اختلالات چشمی (استرابیسم یا لوچی) و ضایعات کلیسیفیه در مغز از علایم‌ مهم‌ توکسوپلاسموز‌ مادرزادی در سه ماهه سوم محسوب‌ می‌شوند.

5. در افراد با ایمنی تضعیف شده بیماری خطرناکتر است.

معمولاً افراد آلوده بدون علامت هستند، در افراد بیمار تب، تورم غدد لنفاوی، خستگی، درد عضلانی، گلودرد، رتینیت (التهاب شبکیه)، بثورات جلدی (گاهی) وجود دارد.

تشخیص شامل شرح حال طبی، معاینه فیزیکی و بررسی‌های آزمایشگاهی خون برای تشخیص عفونت است.

آزمایش آنتی‌بادی توکسوپلاسما گوندیی به طور روتین برای خانم‌های باردار درخواست نمی‌شود اما برای تشخیص مبتلا شدن فرد در گذشته و یا اینکه فرد در گذشته در معرض مدفوع گربه، گوشت خام یا خوب پخته نشده و آب یا غذای آلوده قرار گرفته است، درخواست می‌شود.

هنگامی که تست آنتی‌بادی منفی است اما شک و تردید هنوز هم باقی است، آزمایش ممکن است یک یا چند بار در طول دوران بارداری تکرار شود.

سطوح آنتی‌بادی IgG به‌تنهایی: نشان‌دهنده قرار گرفتن در معرض قبلی به توکسوپلاسما (اخیراً یا در گذشته) است. یک نتیجه مثبت IgG نباید به تنهایی برای تشخیص عفونت اخیر مورد استفاده قرار گیرد. مقادیر آنتی‌بادی بالارونده IgG به همراه IgM از منفی به مثبت نشان‌دهنده عفونت اخیر توکسوپلاسما گوندی است.

IgG منفی به همراه IgM منفی: نشان‌دهنده مبتلا نشدن فرد به ویروس توکسوپلاسما و عدم‌ایمنی است. با این وجود یک نتیجه منفی، ابتلا به عفونت توکسوپلاسما را رد نمی‌کند، زیرا ممکن است نمونه‌گیری قبل از ظهور آنتی‌بادی در خون گرفته شده باشد.

نمونه‌هایی که مشکوک تفسیر شده‌اند ممکن است سطوح بسیار پایین از IgM مثبت داشته باشد. در این موارد نمونه دوم باید ۱۴-۱۰ روز بعد گرفته شده و آزمایش مجدداً انجام شود.

1- حتی الامکان گوشت‌ کبابی‌ و نیم‌ پز پرندگان‌ مصرف نشود و غذاها وگوشت‌ در درجه‌ حرارت‌ 60 درجه‌ به طورکامل پخته شوند.

2- گوشت‌ را باید در سرمای ‌18- درجه‌ سانتی‌ گراد به ‌مدت‌ 10 روز فریز یا منجمد کرد.

3- از بین بردن مدفوع‌ ‌گربه و بچه‌ گربه به طور روزانه قبل‌ از آنکه‌ اووسیست‌ها یا تخم های انگل موجود در آن‌ آلوده‌کننده‌ شوند. مدفوع‌ این‌ حیوانات‌ را با‌ هدایت‌کردن به‌ طرف‌ فاضلاب‌ ، سوزاند و یا دفن عمیق می توان از بین برد.

4- زنان‌ باردار باید از تماس‌ با گربه‌هایی‌ که‌ ممکن است ناقل بیماری باشند اجتناب کنند; بهتر است این زنان‌ باردار ازکارهای‌ باغبانی‌ اجتناب کنند و یا هنگام کار دستکش بپوشند و بعد از انجام‌ کار به خوبی دست های خود را شستشو دهند.

5- پس‌ از تماس‌ دستها باگوشت‌ خام‌ و یا باغبانی‌ در محل‌ هایی‌که‌ ممکن است آب‌ آن‌ محل‌ آلوده‌ به‌ مدفوع‌ گربه ‌ها باشد شستشوی‌ دستها الزامی می باشد.

6- غذاها را باید از دسترس‌حیوانات‌ مخصوصا گربه دور نگهداشت‌.

7- سبزیها و میوه‌ها باید به طور کامل شستشو و ضد عفونی شوند.

8- از تماس‌ با خون‌ و وسایل‌ پزشکی‌ آلوده‌ به‌ خون باید خودداری کرد‌.

9- خون‌ اهدایی‌ را حتما باید از نظر آلودگی‌ به‌ توکسوپلاسموز آزمایش کرد.

معمولاً برای فرد سالم، غیر باردار و بدون علامت درمان لازم نیست. برای کودک زیر ۵ سال داروهایی تجویز می‌گردد تا از عوارض چشمی پیشگیری شود. در زنان باردار بیماری به جهت احتمال درگیری جنین بسیار حائز اهمیت است. در بیمار دچار نقص ایمنی، درمان با دارو صورت می‌گیرد.