کبد عضوی حیاتی است که در سمت راست بدن و بالای شکم واقع شده است. این عضو بسیاری از عملکردهای اصلی بدن مانند فرآوری برخی از مواد غذایی، تولید صفرا برای هضم چربی‌ها، سنتز بسیاری از پروتئین‌های مهم، تنظیم لخته شدن خون و تجزیه مواد بالقوه سمی به مواد بی‌خطر را انجام می‌دهد. در موارد شدید التهاب کبد، عملکرد طبیعی کبد از بین رفته و یا مختل می‌شود که این ممکن است باعث تجمع مواد بالقوه سمی در کبد شود.

بیماری هپاتیت ناشی از التهاب کبد است و در اغلب موارد با بزرگ شدن کبد همراه است. غالباً هپاتیت در اثر عفونت با ویروس‌های خانواده هپاتیت مانند HBV ،HCV ،HAV ،HEV و HDV ایجاد می‌شود. با این وجود، التهاب کبد ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، مصرف الکل، تجمع چربی در کبد، برخی بیماری‌های ارثی و خود ایمنی نیز اتفاق بیافتد.

هپاتیت B التهاب ناشی از عفونت کبدی است که توسط ویروس هپاتیت ب یا HBV ایجاد می‌شود. هپاتیت B می‌تواند به صورت حاد و شدید بروز کند و سپس در طی چند هفته تا چند ماه پس از تشخیص و درمان برطرف شود. در برخی موارد، فرد علائم خاصی نشان نمی‌دهد و عفونت HBV به حالت مزمن تبدیل می‌شود. در این شرایط عفونت هپاتیت B برای سالیان طولانی ادامه خواهد داشت و گاهی بعد از 20 سال که از آلودگی فرد می گذرد، علائم بروز پیدا می کنند. عفونت طولانی مدت HBV می‌تواند منجر به آسیب پیشرونده کبد، سیروز کبدی، سرطان کبد و در نهایت مرگ بیمار شود. از این رو در اغلب بسته‌های آزمایشی غربالگری و چکاپ، آزمایش تشخیص هپاتیت B گنجانده شده است.

عفونت حاد هپاتیت B کمتر از شش ماه طول می‌کشد. سیستم ایمنی بدن در اغلب موارد می‌تواند هپاتیت B حاد را از بدن پاک کند و فرد در طی چند ماه کاملاً بهبود یابد. اکثر افرادی که در بزرگسالی به هپاتیت B مبتلا می‌شوند دارای عفونت حاد هستند اما ممکن است به عفونت مزمن نیز تبدیل شود.

عفونت مزمن هپاتیت بیش از شش ماه طول می‌کشد، زیرا سیستم ایمنی فرد قادر به مقابله با ویروس و حذف آن از بدن نمی‌باشد.

عدم درمان به موقع هپاتیت ب می‌تواند منجر به عفونت طولانی مدت و مزمن شدن آن شود. در این شرایط ممکن است فرد در خطر عوارض جدی قرار گیرد، از جمله:

سیروز کبد: التهاب کبدی همراه با عفونت هپاتیت B می‌تواند منجر به آسیب گسترده کبد و سیروز شود، که ممکن است توانایی عملکرد کبد را مختل کند.

سرطان کبد: افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B در خطر ابتلا به سرطان کبد هستند.

نارسایی کبدی: نارسایی حاد کبدی وضعیتی است که در آن عملکردهای حیاتی کبد از بین می‌رود. در صورت بروز این مشکل، پیوند کبد برای حفظ زندگی ضروری است.

علاوه بر این، افراد مبتلا به هپاتیت بی مزمن ممکن است به بیماری کلیوی یا التهاب رگ‌های خونی نیز مبتلا شوند.

ویروس هپاتیت B از طریق خون و مایعات بدن فرد آلوده سرایت پیدا می‌کند. راه‌های مختلفی که در انتقال HBV نقش دارند به شرح زیر می باشد:

تماس جنسی: رابطه جنسی محافظت نشده با فرد آلوده به این ویروس امکان ابتلا به هپاتیت B را افزایش می‌دهد. اگر خون، بزاق، مایع منی یا ترشحات واژن فرد آلوده وارد بدن شود، ویروس می‌تواند به راحتی منتقل شود.

استفاده از سوزن آلوده به HBV

تماس تصادفی با سوزن آلوده

زنان باردار آلوده به HBV (انتقال مادر به فرزند): مادران باردار آلوده به ویروس هپاتیت B می‌توانند ویروس را در هنگام زایمان به نوزاد خود منتقل کنند. با این حال، می‌توان نوزاد تازه متولد شده را واکسینه کرد تا بتوان در حد امکان از آلودگی او جلوگیری کرد.

خالکوبی و تاتو: به این منظور حتماً به مراکز معتبری که اصول بهداشتی را رعایت می‌کنند مراجعه شود. استفاده از سر سوزن‌های مشترک و ابزار ضد عفونی نشده یکی از روش‌های رایج انتقال هپاتیت B است.

از طریق واکسیناسیون می‌توان از ابتلا به عفونت HBV جلوگیری کرد. واکسن هپاتیت B معمولاً به صورت سه یا چهار تزریق در طی شش ماه انجام می‌شود.

در صورتی که فرد علامت بیماری را نشان ‌دهد و یا در خطر مواجهه با ویروس باشد، آزمایش آنتی ژن سطحی هپاتیت B یا HBs Ag انجام می‌شود. این آزمایش خون به منظور تعیین آلودگی فرد به ویروس هپاتیت B انجام می‌شود. در اغلب موارد نتایج این آزمایش به تنهایی کمک کننده نخواهد بود و انجام آزمایش‌های دیگر هپاتیت B مانند HBV IgM/IgG ،HBV core Ab و HBV DNA نیز ضروری است. علاوه بر موارد گفته شده، آزمایش‌های مربوط به ارزیابی عملکرد طبیعی کبد مانند ALT ، AST، بیلی روبین و غیره به همراه HBs Ag درخواست داده می‌شوند.

نتیجه مثبت آزمایش HBsAg به این معنی است که فرد به ویروس HBV آلوده است و می‌تواند ویروس را از طریق خون یا مایعات بدن به افراد دیگر منتقل کند.

نیاز به آمادگی خاص و ناشتا بودن قبل از آزمایش نیست.

نمونه خون از رگ بازو

علت انجام آزمایش

آزمایش HBsAg در جهت تشخیص عفونت فعال هپاتیت B انجام می‌شود.

انجام این آزمایش در شناسایی افراد آلوده به ویروس هپاتیت B (افراد ناقل) بسیار موثر است. با استفاده از آزمایش آنتی ژن سطحی هپاتیت B می‌توان از انتقال HBV به دیگران جلوگیری کرد.

همچنین این آزمایش در جهت نظارت بر تاثیر روش درمان و بررسی برطرف شدن عفونت هپاتیت B درخواست داده می‌شود.

زمانی که فرد علائم اختلالات و التهاب کبد را نشان می‌دهد و پزشک به عفونت هپاتیت B فعال مشکوک است، آزمایش آنتی ژن سطحی هپاتیت B درخواست داده می‌شود.

درد شکم

ادرار تیره

تب

درد مفصل

از دست دادن اشتها

تهوع و استفراغ

ضعف و خستگی

زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)

زمانی که سطح آنزیم کبدی ALT افزایش یابد پزشک در جهت تشخیص علت آن آزمایش HBs Ag را درخواست می‌دهد.

همچنین هنگامی که فرد در معرض خطر آلودگی به ویروس هپاتیت B قرار داشته است، لازم است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن آزمایش آنتی ژن سطحی هپاتیت B را انجام دهد.

انجام این آزمایش قبل از اقدام به بارداری در زنان ساکن مناطق پر شیوع HBV، دارای سابقه آلودگی به HBV یا مشکوک به آن و زنانی که در خطر مواجهه با HBV بوده‌اند ضروری است.

به علاوه انجام این آزمایش قبل از انجام عمل پیوند اعضاء (به خصوص پیوند کبد) بسیار ضروری است.

علائم و نشانه‌های هپاتیت B از خفیف تا شدید متغیر است. این علائم معمولاً حدود یک تا چهار ماه پس از آلوده شدن فرد ظاهر می‌شوند، اگرچه از همان دو هفته پس از عفونت ممکن است بطور جزئی مشاهده شوند. برخی از افراد و بخصوص کودکان و خردسال ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند.

در افراد جوان خطر مزمن شدن عفونت هپاتیت B بیشتر است. بیشتر بزرگسالان مبتلا به هپاتیت B بهبود می‌یابند، حتی اگر علائم و نشانه‌های آن‌ها شدید باشد. نوزادان و کودکان، به خصوص کودکان زیر ۵ سال، اغلب به عفونت هپاتیت B مزمن یا طولانی مدت مبتلا می‌شوند. یکی از مهم‌ترین دلایل این مسئله ضعیف بودن سیستم ایمنی آن‌ها در مقایسه با بزرگسالان است.

در صورتی که ۲۴ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، آزمایش HBs Ag انجام شود و درمان مناسب آغاز شود، خطر ابتلا به عفونت طولانی مدت هپاتیت بطور قابل توجهی کاهش می یابد و درمان موفقیت آمیز خواهد بود.

ویروس HBV به دلیل اندازه بزرگی که دارد نمی‌تواند از جفت عبور کند و جنین درون رحم را آلوده کند. مادران باردار آلوده به ویروس هپاتیت B می‌توانند ویروس را در حین زایمان به نوزاد خود منتقل کنند. با این حال در صورتی که در ۱۲ ساعت اول تولد، نوزاد واکسینه شود می‌توان تا حد امکان از ایجاد عفونت طولانی مدت در نوزاد جلوگیری نمود. زنان آلوده به HBV لازم است که قبل از بارداری با پزشک خود مشورت کنند و دوز عفونی ویروس در آن‌ها تعیین شود. به این مادران اکیداً توصیه به سزارین می‌شود.

بطور کلی لازم است که همه افراد برای جلوگیری از ابتلا به عفونت هپاتیت B واکسینه شوند، اما واکسن هپاتیت B برای افراد زیر بیشتر توصیه می‌شود:

- نوزادان تازه متولد شده، به خصوص نوزادان مادران آلوده به HBV

- کودکان و نوجوانانی که از بدو تولد واکسینه نشده‌اند.

- کارمندان و افراد مراکز بهزیستی نگهداری از افراد دارای معلولیت

- افرادی که با فرد مبتلا به به هپاتیت B زندگی می‌کنند.

- کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، اورژانس و سایر مراکز بهداشتی

- افراد مبتلا به عفونت‌های مقاربتی مانند HIV

- مردان دارای رابطه جنسی با مردان

- افراد دارای چندین شریک جنسی

- افراد دارای شریک جنسی مبتلا به هپاتیت B

- افرادی که داروهای غیرقانونی، سوزن و سرنگ مشترک استفاده می‌کنند.

- مبتلایان به بیماری‌های مزمن کبدی

- افرادی که در مرحله نهایی بیماری کلیوی قرار دارند و دیالیز می‌شوند.

- افرادی که قصد مسافرت به مناطق با شیوع بالا هپاتیت B دارند مانند آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و اروپای شرقی

اگر از وضعیت سلامتی همسر یا شریک جنسی خود اطلاع ندارید، در هر بار رابطه جنسی لازم است که از یک کاندوم لاتکس یا پلی اورتان جدید استفاده کنید. به یاد داشته باشید که اگرچه کاندوم می‌تواند خطر ابتلا به HBV را کاهش دهد، اما خطر را بطور کامل از بین نمی‌برد.